“გამარჯობა! მე ვარ ხელოვნური ინტელექტის მიერ შექმნილი ინგლისურენოვანი წამყვანი. ეს ჩემი პირველი დღეა საინფორმაციო სააგენტო “სინხუაში”, - ამ სიტყვებით მიესალმა რობოტი ტელეწამყვანი აუდიტორიას 2018 წელს ჩინეთის ქალაქ ვუჯენში, მსოფლიო ინტერნეტის კონფერენციაზე, სადაც ჩინეთის სახელმწიფო მედიაკომპანია „სინხუამ“ და საძიებო სისტემა Sogou-მ ხელოვნურ ინტელექტზე მომუშავე რობოტი წამყვანები წარადგინეს.
კომპანიის განმარტებით, რობოტი ზუსტად იმეორებდა რეალური წამყვანის, ჟან ჟაოს სახის ვიზუალს და ხმას. მათ შორის მთავარი სხვაობა ისაა, რომ ნამდვილი წამყვანისგან განსხვავებით, რობოტს მუშაობა დაუღალავად, 24 საათის განმავლობაში შეუძლია.
რა არის Deepfake?
Deepfake ერთ-ერთი ყველაზე პროგრესული ტექნოლოგია, რომელიც იყენებს ხელოვნურ ინტელექტს და მანქანურ სწავლებას ადამიანის სახეების გენერირებისთვის და მანიპულაციისთვის. ამ ტექნოლოგიით შექმნილ ჰიპერრეალისტურ ჩანაწერში ნებისმიერმა ადამიანმა შესაძლოა ნებისმიერი რამე თქვას. ეს ტერმინი 2017 წელს გაჩნდა, თუმცა განსაკუთრებით პოპულარული გასული ხუთი წლის განმავლობაში გახდა. შეიქმნა უამრავი აპლიკაცია, რომელიც მსგავსი ჩანაწერების შექმნის საშუალებას იძლევა. შედეგად, ასეთი ვიდეოების შექმნა დღეს ყველას შეუძლია. მანიპულაციის კვალის აღმოჩენა ხშირად მარტივია, თუმცა კარგად დამუშავებული ჩანაწერის შემთხვევაში, Deepfake-ის ამოცნობა რთულია.
Deepface ტექნოლოგიები იყენებენ ღრმა სწავლებას (Deep Learning) და ნეირონულ ქსელებს, რათა შეიქმნას და მანიპულირედეს რეალისტური სახეები. ძირითადი ტექნიკა, რომელიც გამოიყენება, არის GAN-ები (Generative Adversarial Networks), რომელიც ორი ნეირონული ქსელის ურთიერთქმედების საფუძველზე მუშაობს: ერთი ქსელი ქმნის ყალბ გამოსახულებებს, ხოლო მეორე ცდილობს ამოიცნოს ისინი. ეს მუდმივი ურთიერთქმედება ავითარებს სისტემას, რაც საბოლოოდ უზრუნველყოფს ძალზე რეალისტურ გამოსახულებებს.
______________________________
ამის კარგი მაგალითია, ის რომ ჩინურმა მედიასაშუალებამ Xinhua-მ ახალი ამბების გამოშვების ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული კაცი ტელეწამყვანი შექმნა.
აუდიო გენერაცია
AI ასევე შეუძლია ნებისმიერი ადამიანის ხმით ჩვენს მიერ დაწერილი ტექსტის მიხედვით შეიქმნას აუდიო, რის აღმოჩენა რომ ეს ნამდვილი არაა, არც ისე ადვილი საქმეა.
LocalCircles-ის 2023 წლის Deepfakes-ის შესახებ სტატისტიკის მიხედვით, ადამიანების 25%-ს უჭირს ღრმა ფეიქი აუდიოს და რეალური აუდიოს გარჩევა.
ხელოვნური ინტელექტი ჟურნალისტიკაში
ციფრული ტექნოლოგიების ეპოქაში ხელოვნური ინტელექტი ადაპტირებულია მრავალ სფეროში, მათ შორის ჟურნალისტიკაში
კომპიუტერული მეცნიერების ეს სფერო ჟურნალისტიკის პრაქტიკას ცვლის. ახლა შესაძლებელია მასალის მომზადება ადამიანური რესურსის გარეშე, როგორც ამას რედაქციაში მომუშავე რეპორტიორი დაწერს, იმ განსხვავებით, რომ ახალი ამბები უფრო სწრაფად იწერება ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით. ტექნოლოგიური კომპანია Narrative Science-ის პროგნოზით, 2025 წლისთვის ახალი ამბების 90%-ს ბოტები დაწერენ.
თუმცა, სანამ ეს რეალობად იქცევა, მანამდე დიდი გამოცემები ინფორმაციის გადამუშავებისა და შექმნის პროცესში თავიანთ ბოტებს ნაწილობრივ უკვე იყენებენ. მათ შორისაა The Washington Post, BBC, Reuters, The Associated Press, Bloomberg, The New York Times, The Wall Street Journal, The Times და სხვა.
ხელოვნური ინტელექტი სპორტის, ფინანსების, ამინდის თუ სხვა საკითხების შესახებ სტატიების მოსამზადებლად იყენებს ბუნებრივი ენის გენერაციის (NLG) ტექნოლოგიებს. თუ ახლა ცნობილი გამოცემების ვებგვერდებზე საერთაშორისო ამბებს ხშირად ეცნობით, მაშინ დიდი შანსია იმისა, რომ ბოტის მიერ დაწერილი სტატია უკვე წაგიკითხავთ. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შესაძლებლობა, რომლითაც ხელოვნური ინტელექტი ჟურნალისტიკაში ადგილს იმკვიდრებს, ავტომატური თარგმანია. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია უცხოელი ჟურნალისტებისთვის, რადგან, როგორც წესი, უცხო ქვეყნების კორესპონდენტები ამბავზე მუშაობისას ერთ ენას იყენებენ, მასალას კი სხვა ენაზე წერენ.
"ვფიქრობ, რომ ახალი ამბების ახალი ლიდერი არა გამოცდილი ჟურნალისტი, არამედ კომპიუტერული ინჟინერი იქნება"
ნოამ ლატერი
მკვლევარი და პროფესორი
დეზინფორმაციის საფრთხე და შემაშფოთებელი რიცხვები
ბრიტანული ტექნოლოგიური კომპანია Onfido, რომელიც ციფრული უსაფრთხოების მიმართულებით მუშაობს, მიუთითებს, რომ 2023 წელს, წინა წელთან შედარებით, Deepfake ჩანაწერების შექმნის მაჩვენებელი 3000%-ით გაიზარდა. ზრდა დიდწილად განპირობებულია გენერაციული ხელოვნური ინტელექტისა და სახის შემცვლელი აპლიკაციების გაზრდილ ხელმისაწვდომობასთან.
ეს ზრდა, რომელიც ხაზგასმულია Onfido Identity Fraud Report 2024- ში , მიუთითებს ღრმა ფეიკთან დაკავშირებულ საფრთხეებზე, რომლებიც იდენტურობისა და ბიომეტრიული გადამოწმების პროცესებში მნიშვნელოვან შეშფოთებას იწვევს. ზრდა დიდწილად განპირობებულია გენერაციული ხელოვნური ინტელექტისა და სახის შემცვლელი აპლიკაციების უფრო ფართო ხელმისაწვდომობასთან, რამაც ღრმა ფეიქი უფრო დახვეწილი და ადვილად წარმოქმნა გახადა. ეს საგანგაშო ტენდენცია ხაზს უსვამს ფინანსური ინსტიტუტებისა და კრიპტო ბირჟების აუცილებლობას, რომლებიც ტრადიციულად ეყრდნობიან სტანდარტულ KYC ჩეკებს, რათა მოერგონ უსაფრთხოების ზომები ციფრული მოტყუების განვითარებად ლანდშაფტთან.
მდგომარეობა საქართველოში
Deepface ტექნოლოგიების გამოყენება და დეზინფორმაციის გავრცელება საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი პრობლემაა. 2022 და 2023 წლების მონაცემები ნათლად აჩ ვენებენ, თუ როგორ იზრდება ამ ტექნოლოგიების გამოყენება ქვეყანაში.
2022 წელს საქართველოს კიბერუსაფრთხოების ბიურომ გამოავლინა 50-ზე მეტი დეზინფორმაციის შემთხვევა, რომელთა 15%-ში გამოყენებული იყო Deepface ტექნოლოგიები. 2023 წელს დეზინფორმაციის შემთხვევების რიცხვმა მოიმატა, განსაკუთრებით იმ ვიდეოებისა და გამოსახულებების მეშვეობით, რომლებიც მანიპულირებულ იყო Deepface ტექნოლოგიების გამოყენებით.
NDI (National Democratic Institute) საქართველოს 2023 წლის კვლევის მიხედვით, რომელიც მიმართულია სოციალური მედიის გამოყენებასა და დეზინფორმაციაზე, გამოირკვა შემდეგი:
მოსახლეობის ცნობიერება: 65%-მა განაცხადა, რომ ერთხელ მაინც გადაეწყდა დეზინფორმაციას სოციალური მედიის საშუალებით.
თითქმის ყოველი მესამე მოქალაქე (32%) თვლის, რომ სოციალური მედიის მეშვეობით გავრცელებული დეზინფორმაცია გავლენას ახდენს მათ გადაწყვეტილებებზე.
30%-მა უპასუხა, რომ დეზინფორმაციის წყარო ხშირადაა ვიდეოები და გამოსახულებები, რომლებიც სანდოდ გამოიყურებიან, მაგრამ სინამდვილეში მანიპულირებულია.
მედიის მონიტორინგის ცენტრის ანგარიში
მედიის მონიტორინგის ცენტრის 2023 წლის ანგარიშმა, რომელიც მოიცავს მედიაში გავრცელებული დეზინფორმაციის შემთხვევებს, აღინიშნა